Mevlid Kandili Nasıl İdrak Edilir?

Mevlid sözlükte “doğum yeri ve zamanı” demektir. Mevlid ya da Veladet Kandili Efendimiz Hazreti Muhammed (sav)’in kâinatı varlığıyla şereflendirdiği doğum gecesi olan Hicrî Rebiülevvel ayının on ikinci gecesidir.

Asr-ı Saadet ve Dört Halife dönemi ile Emeviler ve Abbasiler dönemlerinde mevlidle ilgili bir uygulamaya rastlanmaz. İlk resmi mevlid kutlaması Fatımiler’de (970’ler) görülürken Kuzey Afrika’da halkın Hıristiyan bayramlarını kutlamasını önlemek amacıyla 1230’lardan itibaren mevlid kutlanmaya başlamıştır.

Osmanlılar’da mevlid III. Murad’la birlikte (1588) resmen kutlanmaya başlanmıştı. Bu kutlamanın resmî bir bayram niteliğinde gerçekleştirilmesi Osmanlı’da İslam ve Hz. Peygamber sevgisinin yerleşmiş bir gelenek ve kapsamlı bir sistem halinde ortaya konması nedeniyledir. Bu kutlamalara kandil denilmesi de Osmanlılar’da mübarek günlerin gecelerinde minarelerde kandil yakılması sebebiyledir.

O günlerin şartları içinde minarelerdeki mahyaların nasıl bir şenlik görüntüsü oluşturduğunu hayal edebiliriz. Dinî anlam ve mesajları toplumu meydana getiren her çeşitten insana taşımak için büyük bir fırsat olan bu günleri görsel bir şölen havasıyla hafızalara kazımanın eğitsel önemi tartışılmazdır. Bütün mübarek gün ve gecelerin kutlanmasını gelenekselleşmiş törenlere dönüştürme işinin özellikle Osmanlı coğrafyasında tecrübe edilmesinde diğer inanç ve kültürlerle yakın temasın ve bu temas sebebiyle görsel vurguya olan ihtiyacın etkili olduğu düşünülebilir. (Özellikle tarih boyunca -ve günümüzde- inanç ve kültürün hem gelecek nesillere hem de diğer kültür mensuplarına tanıtılmasında törensel sanat ve estetiğin etkisi düşünülürse bu konu daha iyi anlaşılabilir.)

İslam âlimleri mevlid kutlamalarının hükmü konusunda ihtilaf etmiş ve kimileri bu uygulamaya bid’at olduğu gerekçesiyle şiddetle karşı çıkmıştır. Bizim de görüşlerine katıldığımız büyük bir kısmı ise Hz. Peygamber’in dünyaya gelmesi sebebiyle sevinmenin, O’nun doğumunun sevinciyle muhtaçlara yardımda bulunmanın, Rasûl-i Ekrem (sav)’i anlatan şiirler okumanın, güzel elbiseler giyerek sevinç gösterisinde bulunmanın birer güzel amel olduğunu ifade etmişlerdir.

Bu görüşte olan âlimler; Efendimiz’in, Pazartesi günü oruç tutmanın faziletini anlatırken “Bu benim doğduğum ve bana vahiy indirilen gündür” diyerek doğumunun önemine işaret etmesini ve ayrıca Hz. Peygamber’in doğduğu haberi üzerine cariyesini azat eden Ebû Leheb’in bu davranışı sebebiyle her Pazartesi azabının hafifletildiğine dair rivayeti görüşlerini temellendiren deliller olarak kabul etmişlerdir.

Ayrıca Efendimiz’in bizzat kendi mescidinde Allah ve Rasûlü’nü öven ve İslam düşmanlarını kahreden şiirler söyleyen Hassan b. Sabit için özel bir minber koydurması ve “Hassan’ın sözlerinin düşmanlara ok yarasından daha tesirli olduğunu” ifade buyurması, dinin asıllarının anlatılması, aktarılması ve Allahın Rasulü’ne duyulan muhabbet ve bağlılığın pekiştirilmesi yolunda edebiyatın gücünü göstermesi anlamında önemli bir delildir.

Mevlid kutlamaları sırasında Rasûl-i Ekrem (sav)’in doğumunu anlatan, O’nu medh ü sena eden ve genel olarak “mevlid” diye isimlendirilen şiirlerin okunması bir gelenek haline gelmiştir. Bugün Müslümanların konuştuğu hemen her dilde birçok mevlid mevcuttur. Mevlid, artık İslam toplumuna mâl olmuş ortak bir değerimizdir. Bu eserlerin dinlemek ve dinlettirilmek suretiyle halka ulaştırılması da çok önemli. Çünkü bizim toplumumuz ciddi bir dinleme kültürüne sahiptir.

Bütün kandil gecelerinde yapılması tavsiye edilen önemli bir takım ameller vardır ki bunlar afv ü mağfirete nail olma, ecir ve sevap kazanma, manevî gelişme kaydetme ve Allah’ın rızasına ulaşma vesileleridir. Bu mübarek gecelerin her birinin bir başka cihetten sevinç ve şükür vesilesi olduğunu hatırlayacak olursak bu sevinç ve şükrü ifade etmek için namaz, oruç, Kur’ân kıraati, sadaka, hayır hasenat gibi çeşitli ibadetlerin icra edilmesi müslümanın sevincini ortaya konma biçiminin günümüz insanının ölçüsüz, sınırsız sevinç gösterilerinden ne kadar farklı olduğunu da dikkatlerimize sunar. Müslümanın korku, hüzün, sevinç, mutluluk, başarı, başarısızlık gibi birbirinden farklı her duygusunu ifade ederken Rabbiyle ilişkisini esas alması, sığınırken de şükrederken de Rabbini anması bu mevlid kandili vesilesiyle bir kez daha hatırlanmalıdır.

Rasûlullah (sav)’ın dünyayı teşrifinin kutlanması demek olan bu mübarek günde öncelikle evlerimizde çoluk çocuğumuz ve yakınlarımız için müslümana yakışır bir sevinç ve kutlama ortamı hazırlamalı, bu geceyi Efendimiz’in daha yakından tanınması için bir vesile haline getirmeliyiz.

Bütün duygular topluluk halinde yaşandığı zaman etkisini artırır. Bu nedenle mübarek gün ve gecelerde camilerde veya diğer mekanlarda Allah’ı ve Rasûlü’nü anmak için yapılan törenlere katılmak, oralarda okunan Kur’ân-ı Kerîm’i, Allah’ın Rasûlü’ne bağlılığımızı anlatan mevlid-i şerif ve ilahîleri dinlemek, Peygamber Efendimiz’e salât ü selâmlar getirmek, hasılı sevgi ve coşku ırmaklarının aktığı denizde bir katre olabilmek kalplerimizin katılığına en güzel merhemlerden biridir.

Bu merhemle toplumsal yaralarımızın şifasını talep ettikten sonra her birimizin şahsen Allah Teala Hazretlerine halini arz etme, bu mübarek vakitlerde O’na el açan sayısız kullarının içinde duası reddedilmeyecekler arasına karışabilmek için O’ndan dileyeceklerini dilemek üzere kişisel olarak da huzura durmalıyız. Bu duruş elbette tek bir formda değildir. Kur’ân tilavetiyle, her türlü zikir ve dua ile kaza ve nafile namazlarla O’na yönelişimizi yerine getirebiliriz. Mübarek gecelerin gündüzünde (ertesi gün) mümkün olduğunca oruçlu olmak da bu geceyi yaşayabilmiş olmanın güzel bir şükrüdür.

Dinimizce mübarek sayılan ve yıl içerisine adeta serpiştirilen bu günlerin İslam toplumuna getireceği barış ve huzur açısından en önemli katkılarından biri de insanlar arasındaki olumsuzlukları iyileştirme gücüdür. Bu günlerde mü’minlerle helalleşilir. Küs ve dargın olanlar barıştırılır. Gönüller alınır; kederli yüzler güldürülür. Üzerimizde hakları olanlar aranıp sorulur. Yoksul, kimsesiz, öksüz, yetim, hasta, sakat, yaşlı olanlar ziyaret edilip, sevgi, şefkat, hürmet, hediye ve sadakalarla mutlu edilir. Hayattaki manevî büyüklerimizin, anne ve babamızın, dostlarımızın ve diğer yakınlarımızın kandilleri tebrik edilir, duaları istenir.

Bütün bu güzelliklerin bu mevlid kandilinden başlamak üzere yaklaşan her mübarek gün ve gece vesilesiyle hayatınızda biraz daha yer etmesi ümidiyle hayırlı kandiller.